Η ιστορία δεν πρέπει να επαναληφθεί

Άρθρο του Αλέξη Παπαχελά στην «Καθημερινή»




Πολλοί και σοβαροί ιστορικοί και διανοούμενοι πιστεύουν ότι οι μεγάλες κρίσεις στον τόπο μας καταλήγουν στο τέλος σε κάποια τραγωδία, που ξεπερνάει τα όρια της οικονομικής καταστροφής. Ομολογώ ότι έχω την ίδια αγωνία αυτή την περίοδο. Η Ελλάδα είναι πτωχευμένη και υπό διεθνή επιτροπεία. Οι θεσμοί της τρίζουν και η κοινωνία έχει βουλιάξει σε ένα τέλμα απελπισίας και κυνισμού. Η κρίση είναι πραγματικά συστημική.

Αυτά όλα συμβαίνουν, όμως, σε ένα πολύ επικίνδυνο περιβάλλον. Οι ΗΠΑ περνούν μια μεταβατική περίοδο, που δεν μοιάζει με καμία άλλη. Υπάρχει κενό «εξουσίας» στον δυτικό κόσμο, και δεν πρόκειται να καλυφθεί για αρκετούς μήνες. Δεν ξέρω, και κανείς δεν μπορεί να ξέρει, ποια θα είναι η πολιτική Τραμπ στην ανατολική Μεσόγειο. Το μόνο βέβαιο είναι ότι για μερικές εβδομάδες, και πιθανότατα μήνες, δεν θα ξέρουμε ποιος παίρνει τις αποφάσεις στην Ουάσιγκτον και τι θέλει. Στην Ευρώπη, έχουμε μια αποδυναμωμένη Γαλλία με πρόεδρο που έχει ήδη αποχαιρετήσει. Και μια καγκελάριο, που είναι de facto ηγέτις του δυτικού κόσμου –μέχρι νεωτέρας– αλλά χωρίς πολλά γεωπολιτικά όπλα. Ο μοχλός πίεσης που λεγόταν ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας μάς άφησε γεια. Όποιος Ελληνας ηγέτης τηλεφωνήσει στις Βρυξέλλες ή σε κάποια άλλη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα εν μέσω μιας κρίσης δεν θα πρέπει να περιμένει να φτάσει το «ιππικό».

Όσο για την Τουρκία, έχει μπει σε αχαρτογράφητα νερά. Οι Τούρκοι ήταν προβλέψιμοι. Ξέραμε τις ισορροπίες πολιτικών – Ενόπλων Δυνάμεων και μπορούσαμε να μαντέψουμε την επόμενη κίνησή τους. Μιλάμε όμως για ένα νέο σκηνικό, πολλά ανοικτά μέτωπα, αστάθμητους παράγοντες και –το κυριότερο– για έναν ηγέτη που κανείς, σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν μπορεί να τον «διαβάσει» εύκολα.

Τώρα, λοιπόν, ξαφνικά το Κυπριακό και τα Ελληνοτουρκικά έφτασαν, για ακόμη μία φορά, σε θερμοκρασίες που «βράζουν». Στην Αθήνα έχουμε μια αδύναμη πολιτική ηγεσία που πιέζεται εσωτερικά από διάφορες κατευθύνσεις και δεν έχει ξεκάθαρη στρατηγική. Εχει, δυστυχώς, κάποιος την αίσθηση ότι δεν υπάρχει ένας άνθρωπος ο οποίος διαχειρίζεται αυτά τα κρίσιμα ζητήματα. Ο Ερντογάν από την πλευρά του πιέζει και θέλει να τα βάλει όλα, τώρα, στο τραπέζι. Η στιγμή δεν είναι καλή. Η πίεση θα κλιμακωθεί πάντως. Το αθώο σενάριο λέει ότι η Αγκυρα θα παίξει ένα blame game (παιχνίδι επίρριψης ευθυνών), θα επιχειρήσει, δηλαδή, να πείσει πως κάνει ό,τι μπορεί για να λύσει τα θέματα, αλλά η Αθήνα ή δεν μπορεί ή δεν θέλει να την ακολουθήσει. Το λιγότερο αθώο σενάριο είναι ότι το blame game θα συνοδευθεί από απτές και σχετικά βίαιες κινήσεις για να αναγκασθούν η ελληνική πλευρά και η Λευκωσία να προσέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Δεν πάει το μυαλό σε κάποιου είδους πόλεμο, αλλά σε κάποιο περιορισμένο επεισόδιο που θα ωθήσει σύμπασα τη διεθνή κοινότητα να καλέσει τα «εμπλεκόμενα μέρη» να καθίσουν σε ένα τραπέζι.

Οι επόμενες κινήσεις απαιτούν μεγάλη σύνεση και προσοχή. Η πτώχευση δεν πρέπει να συνδυασθεί με μια εθνική ήττα. Το χειρότερο που μπορεί να πάθουμε, και μας έχει συμβεί πολλές φορές σε κρίσιμες στιγμές, είναι να χωρισθούμε σε προδότες και υπερπατριώτες, σε μια διαμάχη Λευκωσίας – εθνικού κέντρου και όλα τα συναφή. Πατριωτισμός δεν είναι οι ιαχές και τα πανηγύρια αλλά η αποφασιστικότητα που σταθμίζει με «κρύο αίμα» τη διεθνή συγκυρία, κερδίζει συμμάχους και παίρνει αποφάσεις που συμφέρουν τον τόπο. Η Ιστορία δεν πρέπει να επαναληφθεί. Να πάμε από την πτώχευση του 1893 στους θριάμβους που ακολούθησαν το 1909, χωρίς να περάσουμε από το μαύρο 1897…

kathimerini.gr