Το αστρικό σμήνος των Πλειάδων μόλις είχε δύσει όταν η Σαπφώ έγραφε το ποίημα (Φωτογραφία: NASA/ESA )Άρλινγκτον, Τέξας
Μια έναστρη νύχτα πριν από δυόμισι χιλιάδες και πλέον χρόνια, μια ποιήτρια που έμελλε να μείνει στην ιστορία είδε τις Πλειάδες να δύουν και θυμήθηκε ξανά τη μοναξιά της.
Πρέπει να ήταν τέλη χειμώνα ή αρχές άνοιξης όταν η Σαπφώ έγραψε το ποίημα, υπολογίζουν τώρα αμερικανοί αστρονόμοι και φυσικοί, αν και η εκτίμησή τους είναι ουσιαστικά αδύνατο να αποδεiχθεί.
Μελέτη που δημοσιεύεται στο Journal of Astronomical History επιχειρεί να χρονολογήσει ένα ποίημα της μεγάλης λυρικής ποιήτριας που έχει γίνει γνωστό με τον τίτλο Γρήγορα η ώρα πέρασε. Στο ποίημα, η Σαπφώ θυμάται την μοναξιά της τα μεσάνυχτα, αφού έχουν δύσει το φεγγάρι και το αστρικό σμήνος των Πλειάδων, γνωστό και ως Πούλια.
Δέδυκε μεν ἀ σελάννα
καὶ Πληΐαδες, μέσαι δὲ
νύκτες πάρα δ᾽ ἔρχετ᾽ ὤρα,
ἔγω δὲ μόνα κατεύδω
Ή, σε μετάφραση του Οδυσσέα Ελύτη:
Γρήγορα η ώρα πέρασε, μεσάνυχτα κοντεύουν,
πάει το φεγγάρι πάει κι η Πούλια βασιλέψανε –
και μόνο εγώ κείτομαι δω μονάχη
Τρεις ερευνητές του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Άρλινγκτον, οι δύο αστρονόμοι και ο ένας φυσικός, βασίστηκαν στην υπόθεση ότι το ποίημα γράφτηκε το 570 π.Χ. στη Λέσβο, γενέτειρα της Σαπφούς.
Χρησιμοποίησαν στη μελέτη τους το αστρονομικό λογισμικό Starry Night 7.3 προκειμένου να υπολογίσουν ποιες ημερομηνίες θα έδυαν οι Πλειάδες πριν από τα μεσάνυχτα στον ουρανό της Λέσβου το συγκεκριμένο έτος.
Το πρόγραμμα έδειξε ότι, το 570 π.Χ., οι Πλειάδες έδυσαν μεσάνυχτα στις 25 Ιανουαρίου, ενώ από την ημερομηνία αυτή και μετά έδυαν όλο και νωρίτερα κάθε βράδυ.
«Το ερώτημα της χρονολόγησης είναι περίπλοκο, δεδομένου ότι εκείνη την εποχή δεν είχαν ακριβή μηχανικά ρολόγια, ίσως να είχαν μόνο ρολόγια νερού» λέει ο Μάνφρεντ Κουνζ, καθηγητής Φυσικής και πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης. «Για το λόγο αυτό, υπολογίσαμε και την τελευταία ημερομηνία κατά την οποία οι Πλειάδες θα ήταν ορατές για την Σαπφώ κάποια στιγμή το απόγευμα» προσθέτει.
Η τελευταία μέρα που συνέβη αυτό το 570 π.Χ. ήταν η 31η Μαρτίου, έδειξε το λογισμικό.
«Από εκεί μπορέσαμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια την εποχή του έτους από τα μέσα του χειμώνα μέχρι τις αρχές της άνοιξης» λέει ο Κρουζ.
Πράγματι, το συμπέρασμα της μελέτης του βρίσκεται σε συμφωνία μεπροηγούμενη εκτίμηση των Χέρσερ και Μέμπιους το 1990, σύμφωνα με την οποία το ποίημα γράφτηκε τέλος χειμώνα ή αρχές άνοιξης.
Στην πραγματικότητα, όμως, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος: η νέα μελέτη βασίστηκε στην υπόθεση ότι το ποίημα γράφτηκε το 570 π.Χ., κατά προσέγγιση το έτος που πέθανε η Σαπφώ. Η πραγματική χρονιά κατά την οποία γράφτηκε θα παραμείνει άγνωστη για πάντα, και η παραδοχή στην οποία βασίστηκαν οι ερευνητές είναι ουσιαστικά αυθαίρετη.
Η μελέτη, επομένως, είναι στην πραγματικότητα μια απλή άσκηση που φέρνει σε επαφή την αστρονομία και την ποίηση.
Είναι εξάλλου ένας συνδυασμός που ενθουσίαζε και την ίδια τη Σαπφώ. Όπως λέει ο Δρ Κουνζ, «η Σαπφώ θα έπρεπε να θεωρείται άτυπος συντελεστής της πρώιμης ελληνικής αστρονομίας. Δεν υπάρχουν πολλοί αρχαίοι ποιητές που αναφέρονται σε αστρονομικές παρατηρήσεις τόσο ξεκάθαρα».
Βαγγέλης Πρατικάκης , in.gr
Newsroom ΔΟΛ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου