Ο αναμενόμενος ρόλος του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο

Ο αναμενόμενος ρόλος του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο
του Θάνου Π. Ντόκου* (capital.gr)

Η εμπλοκή του ΝΑΤΟ στην ανάσχεση των μεταναστευτικών ροών από την Τουρκία προς την Ελλάδα ασφαλώς προκαλεί ερωτήματα. Η ανάπτυξη ναυτικών δυνάμεων υπό νατοϊκή διοίκηση στην έτερη κεντρική μεταναστευτική διαδρομή, από τη Λιβύη προς την Ιταλία, θα είχε κάποιο νόημα καθώς λόγω αποστάσεων οι διακινητές χρησιμοποιούν μεγαλύτερα πλοία. Το ΝΑΤΟ θα μπορούσε, θεωρητικά τουλάχιστον, να τα εντοπίσει εγκαίρως και να τα υποχρεώσει να επιστρέψουν στη Λιβύη.

Η περίπτωση του Αιγαίου είναι πολύ διαφορετική. ΟΙ μικρές αποστάσεις μεταξύ των τουρκικών παραλίων και ορισμένων ελληνικών νησιών επιτρέπουν τη χρήση μικρών φουσκωτών σκαφών, τα οποία οι διακινητές υπερφορτώνουν, με προφανείς κινδύνους για την ασφάλεια των επιβαινόντων. Από τη στιγμή που αυτά τα σκάφη ξεκινούν από τα τουρκικά παράλια, ακόμη και αν εντοπιστούν από τις νατοϊκές φρεγάτες και αντιτορπιλικά, πώς θα μπορούσαν να αναγκαστούν να επιστρέψουν στα σημεία αναχώρησης χωρίς τη χρήση βίας;

Το μόνο που θα μπορούσε να κάνει το ΝΑΤΟ θα είναι να προσπαθήσει να τους διασώσει, κάτι που ήδη πράττουν το Λιμενικό Σώμα και, σε αρκετές περιπτώσεις, η τουρκική ακτοφυλακή. Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι οι μεταναστευτικές ροές διαμέσου θαλασσίων συνόρων δεν μπορούν να περιοριστούν παρά μόνο με την πλήρη συνεργασία της γειτονικής χώρας, ή με τη χρήση βίας (απώθηση). Η απώθηση είναι παράνομη και απάνθρωπη και η Τουρκία δεν επιθυμεί, για προφανείς και εν πολλοίς κατανοητούς λόγους, να ελέγξει τα παράλιά της.

Προς τι τότε η πίεση της Merkel για εμπλοκή του ΝΑΤΟ, σε μια αποστολή που και η ίδια η Συμμαχία παραδέχεται ότι είναι αποστολή παρακολούθησης; Η Γερμανίδα Καγκελάριος αντιμετωπίζει ισχυρότατες πιέσεις στο εσωτερικό και αναζητεί, σχεδόν εν μέσω πανικού, τρόπους να δείξει στη γερμανική κοινή γνώμη ότι καταβάλλει κάθε προσπάθεια για τη μείωση των μεταναστευτικών ροών.

Και όταν αποτύχει, όπως είναι σχεδόν βέβαιο, και το ΝΑΤΟ, τι θα συμβεί; Τότε η Merkel, που σημειωτέον είναι ο κυριότερος σύμμαχος της Ελλάδας στη μεταναστευτική κρίση, θα παίξει το τελευταίο της χαρτί για μια ευρωπαϊκή λύση και αν χάσει θα υποχρεωθεί να συζητήσει σοβαρά το κλείσιμο των συνόρων.

Τι σημαίνει όμως για την Ελλάδα η εμπλοκή του ΝΑΤΟ; Η αρχική μας στάση ήταν αρνητική, λόγω ανησυχιών ότι η Τουρκία θα προσπαθούσε να εκμεταλλευτεί την κατάσταση και να δημιουργήσει νέα τετελεσμένα σε ζητήματα συνοριακών διαφορών. Φαίνεται ότι το ζήτημα αντιμετωπίστηκε μέσω συμφωνίας ότι τα πλοία της κάθε πλευράς (Ελλάδας και Τουρκίας) θα περιπολούν αποκλειστικά στα δικά τους χωρικά ύδατα (αν και δεν αποκλείεται η Άγκυρα να προσπαθήσει να θέσει σε κάποιο επίπεδο θέμα αμφισβητούμενων περιοχών).

Σε κάθε περίπτωση (και με την απαραίτητη επαγρύπνηση για να αντιμετωπίσει τυχόν, μάλλον ήσσονος σημασίας, τουρκικές κινήσεις), η Ελλάδα πρέπει να υποστηρίξει πλήρως την εμπλοκή του ΝΑΤΟ και να την χρησιμοποιήσει ως επιχείρημα απέναντι στους επικριτές της στην Ε.Ε, λέγοντας ότι ακόμη και το ΝΑΤΟ αδυνατεί να ελέγξει τις μεταναστευτικές ροές στο Αιγαίο. 

Αυτή η επικοινωνιακή τακτική προϋποθέτει, φυσικά, την άμεση υλοποίηση από ελληνικής πλευράς των συμφωνηθέντων μέτρων (ετοιμασία hotspots, καταγραφή εισερχομένων κλπ.) για τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών. 

Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσουμε να θέσουμε τους εταίρους μας προ των ευθυνών τους και να διεκδικήσουμε πιο αποτελεσματικά την υποστήριξή τους στη διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης.

Ίσως δε έτσι να καταφέρουμε να αποφύγουμε το κλείσιμο των συνόρων και τον εγκλωβισμό σημαντικού αριθμού οικονομικών μεταναστών στη χώρα μας.

*Ο Θάνος Ντόκος είναι Γενικός Διευθυντής στο Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)